Tư vấn ngay:
Từ ngày 01/7/2025, Luật Bảo hiểm Xã hội 2024 chính thức có hiệu lực, thay thế và cập nhật nhiều nội dung quan trọng so với Luật hiện hành. Những thay đổi này không chỉ mở rộng diện bao phủ của hệ thống bảo hiểm xã hội (BHXH) mà còn bảo đảm tốt hơn quyền lợi của người lao động và hướng tới sự phát triển bền vững của hệ thống an sinh xã hội đa tầng.
Dưới đây là tổng hợp những điểm mới nổi bật của Luật BHXH 2024, dựa trên các văn bản pháp lý như:
- Luật Bảo hiểm xã hội 41/2024/QH15;
- Luật BHXH 2014 (sửa đổi, bổ sung 2015, 2018, 2019);
- Nghị quyết 93/2015/QH13 về chính sách hưởng BHXH một lần.
1. Khái niệm về bảo hiểm xã hội
Theo khoản 1 Điều 3 Luật BHXH 2014:
“Bảo hiểm xã hội là sự đảm bảo thay thế hoặc bù đắp một phần thu nhập của người lao động khi họ bị giảm hoặc mất thu nhập do các rủi ro như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, hết tuổi lao động hoặc tử vong, dựa trên cơ sở đóng góp vào quỹ bảo hiểm xã hội.”
2. Những điểm mới quan trọng trong Luật Bảo Hiểm Xã Hội 2024
2.1. Mở rộng đối tượng tham gia BHXH
- Đối với BHXH bắt buộc:
Theo khoản 1 Điều 2 Luật mới, ngoài nhóm đối tượng truyền thống, các nhóm sau đây sẽ phải tham gia BHXH bắt buộc:
- Người lao động làm việc bán thời gian, hợp đồng từ 1 tháng trở lên, thu nhập không dưới mức lương tối thiểu để đóng BHXH;
- Người quản lý doanh nghiệp, đại diện vốn Nhà nước, thành viên ban giám đốc hợp tác xã, kể cả không hưởng lương;
- Người hoạt động không chuyên trách tại thôn, tổ dân phố;
- Chủ hộ kinh doanh đã đăng ký theo quy định;
- Viên chức quốc phòng và dân quân thường trực;
- Vợ/chồng của thành viên cơ quan đại diện Việt Nam ở nước ngoài nếu được nhận sinh hoạt phí;
- Người lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam theo hợp đồng từ 12 tháng trở lên.
- Đối với BHXH tự nguyện:
Luật mới bổ sung hai nhóm đối tượng có thể tham gia BHXH tự nguyện:
- Công dân từ 15 tuổi không thuộc diện bắt buộc và chưa hưởng lương hưu/trợ cấp BHXH;
- Người tạm hoãn hợp đồng lao động (kể cả cán bộ, công chức, viên chức, hợp đồng lao động trên 1 tháng) nếu không thỏa thuận tiếp tục đóng BHXH bắt buộc.
2.2. Chỉ cần đóng 15 năm BHXH là được hưởng lương hưu
Theo khoản 2 Điều 64 Luật BHXH 2024, thời gian tối thiểu để được hưởng chế độ hưu trí được giảm từ 20 năm xuống còn 15 năm. Điều này mở ra cơ hội nhận lương hưu cho người lao động có thời gian làm việc ngắn hơn.
2.3. Giới hạn điều kiện rút BHXH một lần, khuyến khích bảo lưu
Trước đây, theo Luật 2014 và Nghị quyết 93/2015, người lao động chỉ cần nghỉ việc 1 năm là có thể rút BHXH một lần. Điều này tạo ra tình trạng rút bảo hiểm hàng loạt, ảnh hưởng đến mục tiêu bảo đảm hưu trí dài hạn.
Từ 01/7/2025, theo Điều 70 Luật BHXH 2024, việc rút một lần chỉ áp dụng trong một số trường hợp cụ thể:
Đối với công dân Việt Nam:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm;
- Ra nước ngoài để định cư;
- Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS;
- Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng;
- Người lao động đóng bảo hiểm trước ngày 01/07/2025, sau 12 tháng không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc mà cũng không tham gia bảo hiểm tự nguyện và có thời gian đóng bảo hiểm chưa đủ 20 năm;
- Các đối tượng thuộc các điểm d, đ và e khoản 1 Điều 2 của Luật BHXH 2024 này khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc không thuộc đối tượng tham gia bảo hiểm bắt buộc mà cũng không tham gia bảo hiểm tự nguyện và không đủ điều kiện để hưởng lương hưu.
Đối với công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam:
- Đủ tuổi hưởng lương hưu mà chưa đủ 15 năm đóng bảo hiểm;
- Người đang mắc một trong những bệnh ung thư, bại liệt, xơ gan mất bù, lao nặng, AIDS;
- Người có mức suy giảm khả năng lao động từ 81% trở lên; người khuyết tật đặc biệt nặng;
- Người lao động đủ điều kiện hưởng lương hưu theo quy định nhưng không tiếp tục cư trú tại Việt Nam;
- Người lao động khi chấm dứt hợp đồng lao động hoặc giấy phép lao động, chứng chỉ hành nghề, giấy phép hành nghề hết hiệu lực mà không được gia hạn.
Chính sách mới hướng tới việc khuyến khích người lao động tích lũy để được hưởng chế độ hưu trí, thay vì nhận khoản tiền ngắn hạn.
2.4. Chế tài xử phạt vi phạm BHXH nghiêm khắc hơn
Khoản 1 Điều 40 Luật BHXH 2024 quy định:
“Bắt buộc đóng đủ số tiền chậm đóng; nộp số tiền bằng 0,03%/ngày tính trên số tiền bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp chậm đóng và số ngày chậm đóng vào quỹ bảo hiểm xã hội, quỹ bảo hiểm thất nghiệp.”
Thay đổi này thay thế mức phạt tính theo lãi suất đầu tư trước đây, đảm bảo tính minh bạch, dễ áp dụng và có sức răn đe cao.
Ngoài ra, việc trốn đóng, gian lận BHXH còn có thể bị xử lý hình sự theo quy định pháp luật.
2.5. Thay thế “mức lương cơ sở” bằng “mức tham chiếu”
Từ 01/7/2025, theo khoản 13 Điều 141, thay vì dùng “mức lương cơ sở” để tính đóng và hưởng BHXH, hệ thống sẽ áp dụng “mức tham chiếu” do Chính phủ công bố và điều chỉnh định kỳ.
Điều này giúp BHXH linh hoạt, phù hợp với biến động kinh tế – xã hội và năng lực tài chính quốc gia.
2.6. Mở rộng chế độ thai sản
a. BHXH tự nguyện được hưởng thai sản:
Theo khoản 3 Điều 4, Luật mới bổ sung chế độ thai sản vào BHXH tự nguyện, với mức hỗ trợ 2 triệu đồng/trẻ (kể cả trường hợp thai chết lưu từ 22 tuần trở lên).
b. Thêm đối tượng được hưởng thai sản:
Điều 50 ghi nhận:
- Lao động nữ mang thai hộ, đã tham gia BHXH bắt buộc đủ 12 tháng trở lên, nếu nghỉ việc dưỡng thai theo chỉ định y tế thì chỉ cần đóng BHXH bắt buộc tối thiểu 3 tháng trong 12 tháng liền kề trước khi sinh.
- Lao động nữ điều trị vô sinh, đã đóng BHXH bắt buộc tối thiểu 6 tháng trong 24 tháng liền kề trước khi sinh con, nếu phải nghỉ việc để điều trị cũng được hưởng quyền lợi thai sản.
c. Kéo dài thời gian nghỉ khám thai:
Theo khoản 1 Điều 51 Luật BHXH 2024 (có hiệu lực từ 01/07/2025), lao động nữ được nghỉ khám thai tối đa 5 lần, mỗi lần không quá 2 ngày. Trong khi đó, Luật BHXH 2014 chỉ cho phép 5 lần nghỉ, mỗi lần 1 ngày; trường hợp ở xa cơ sở y tế hoặc có bệnh lý, thai bất thường mới được nghỉ 2 ngày. Như vậy, Luật mới đã tăng thêm 01 ngày nghỉ cho mỗi lần khám thai nói chung.
d. Phá thai được hưởng chế độ thai sản:
Khoản 1, Điều 52 Luật BHXH 2024 quy định, lao động nữ thực hiện phá thai (kể cả ngoài ý muốn hay vì lý do bệnh lý) đều được hưởng trợ cấp thai sản. Trái lại, Luật BHXH 2014 chỉ công nhận quyền lợi này trong trường hợp phá thai vì bệnh lý (Điều 33 Luật BHXH 2014).
2.7. Giao dịch điện tử trong BHXH
BHXH 2024 đẩy mạnh ứng dụng công nghệ:
- Hồ sơ, thủ tục được tinh gọn và thực hiện hoàn toàn qua môi trường số;
- Hồ sơ điện tử có giá trị pháp lý như bản giấy (Điều 26);
- Trước 01/01/2027, hệ thống BHXH điện tử sẽ được hoàn thiện.
Ngoài ra, BHXH sẽ khảo sát mức độ hài lòng của người dân để cải thiện chất lượng dịch vụ.
2.8. Bổ sung chế độ trợ cấp hưu trí xã hội
Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã bổ sung Chương III về trợ cấp hưu trí xã hội, tạo nền tảng cho mô hình BHXH đa tầng gồm trợ cấp hưu trí xã hội, BHXH bắt buộc, BHXH tự nguyện và bảo hiểm hưu trí bổ sung.
Cụ thể, tại Điều 21 Luật BHXH 2024 quy định:
- Công dân Việt Nam từ đủ 75 tuổi trở lên mà không hưởng lương hưu hoặc trợ cấp BHXH theo quy định của Chính phủ sẽ được hưởng trợ cấp hưu trí xã hội.
- Người từ 70 đến dưới 75 tuổi nếu thuộc hộ nghèo, cận nghèo và đáp ứng các điều kiện do Nhà nước quy định cũng được hưởng chế độ này..
Mức hưởng:
Do Chính phủ quyết định định kỳ 3 năm/lần, dựa trên điều kiện kinh tế xã hội.
Ngoài ra, người hưởng còn được:
- Nhà nước đóng BHYT;
- Hưởng trợ cấp mai táng khi qua đời (theo Luật Người cao tuổi).
Kết luận
Luật Bảo hiểm xã hội 2024 là bước tiến lớn trong việc hoàn thiện hệ thống an sinh xã hội Việt Nam theo hướng bao trùm, công bằng và bền vững. Những cải cách mạnh mẽ trong Luật sẽ góp phần mở rộng đối tượng tham gia, tăng quyền lợi, giảm rủi ro và hiện đại hóa quản lý BHXH.
Để hiểu rõ hơn hoặc được tư vấn áp dụng cụ thể trong trường hợp của bạn, hãy liên hệ với Luật New Key Khánh Hòa – đội ngũ luật sư chuyên sâu trong lĩnh vực lao động và bảo hiểm xã hội.
Xem thêm các tin tức khác tại: Trang Tin Tức – Công ty Luật TNHH New Key
